Poeci wczesnego humanizmu
Klemens Janicki
Biernat z Lublina
Mikołaj Rej
Jan Kochanowski
Łukasz Górnicki
Piotr Skarga
Szymon Szymonowic
Poeci "minorum gentium"
Andrzej Frycz Modrzewski
Literatura błazeńska
Proza
Dramat
Poezja anonimowa
Varia
Opracowania
Jan Kochanowski
18/21
TRENY
(oprac. Piotr Wilczek)
Treny
Nota edytorska
Dedykacja
Tren I + objaśnienia
Tren II + objaśnienia
Tren III + objaśnienia
Tren IV + objaśnienia
Tren V + objaśnienia
Tren VI + objaśnienia
Tren VII + objaśnienia
Tren VIII + objaśnienia
Tren IX + objaśnienia
Tren X + objaśnienia
Tren XI + objaśnienia
Tren XII + objaśnienia
Tren XIII + objaśnienia
Tren XIV + objaśnienia
Tren XV + objaśnienia
Tren XVI + objaśnienia
Tren XVII + objaśnienia
Tren XVIII + objaśnienia
Tren XIX albo sen + objaśnienia
_________________________
Teksty + objaśnienia
TREN XVI
Nieszcześciu kwoli a swojej żałości,
Która mię prawie przejmuje do kości,
Lutnią i wdzięczny rym porzucić muszę,
Ledwe nie duszę.
Żywem, czy mię sen obłudny frasuje?
Który kościanym oknem wylatuje,
A ludzkie myśli tym i owym bawi,
Co błąd na jawi.
O błędzie ludzki, o szalone dumy,
Jako to łacno pisać sie z rozumy,
Kiedy po wolej świat mamy, a głowa
Człowieku zdrowa.
W dostatku będąc, ubóstwo chwalemy,
W rozkoszy żałość lekce szacujemy,
A póki wełny skąpej prządce zstaje,
Śmierć nam za jaje.
Lecz kiedy nędza albo żal przypadnie,
Ali żyć nie tak jako mówić snadnie,
A śmierć dopiero w ten czas nam należy,
Gdy już k nam bieży.
Przecz z płaczem idziesz, Arpinie wymowny,
Z miłej ojczyzny? Wszak nie Rzym budowny,
Ale świat wszystek Miastem jest mądremu
Widzeniu twemu.
Czemu tak barzo córki swej żałujesz?
Wszak sie ty tylko sromoty wiarujesz;
Insze wszelakie u ciebie przygody
Ledwe nie gody.
Śmierć, mówisz, straszna tylko niezbożnemu;
Przeczże sie tobie umrzeć cnotliwemu
Nie chciało, kiedyś prze dotkliwą mowę
Miał podać głowę?
Wywiódłeś wszytkim, nie wywiódłeś sobie;
Łacniej rzec, widzę, niż czynić i tobie,
Pióro anielskie; duszę toż w przygodzie,
Co i mnie bodzie.
Człowiek nie kamień, a jako sie stawi
Fortuna, takich myśli nas nabawi.
Przeklęte szczeście! Czy snać gorzej duszy,
Kto rany ruszy?
Czasie, pożądnej ojcze niepamięci,
W co ani rozum, ani trafią święci,
Zgój smutne serce, a ten żal surowy
Wybij mi z głowy.
Objaśnienia:
1.
kwoli
- ze względu na, z powodu.
3.
lutnią
- lutnię (zob. Treny
VI,3
;
XIV, 7
;
XV,1
).
3-4.
porzucić duszę
- umrzeć.
4.
ledwe
- ledwie, niemal.
5.
żywem
- czy jestem przytomny;
sen obłudny
- sen zwodniczy, fałszywy.
6.
kościanym oknem
- w mitologii greckiej i rzymskiej istnieją dwie bramy poprzez które sny wychodzą z podziemia; złudne sny przechodzą przez bramę z kości słoniowej, a sny prawdziwe przez bramę z rogu.
7-8.
A ludzkie myśli (...) na jawi
- zajmuje myśli ludzkie tym, co na jawie, czyli w rzeczywistości okazuje się nieprawdziwe, złudne.
9.
błędzie ludzki - błąd ludzki
- fałszywa, nieprawdziwa myśl ludzka, głupota ludzka;
szalone dumy
- głupie, szalone myśli.
10.
łacno
- zob.
Tren II, 15
;
pisać sie z rozumy
- popisywać się rozumem.
11.
Kiedy po wolej świat mamy
- kiedy świat jest przychylny naszej woli, naszym życzeniom.
11-12.
głowa (...) zdrowa
* - głowa wolna od kłopotów, zmartwień (zob.
głowy psować
-
Tren VIII, 8
).
13.
chwalemy
- chwalimy.
14.
rozkosz
- przyjemności życia;
lekce szacujemy
- lekceważymy.
15.
skąpej prządce
- skąpa prządka to parka, jednej z trzech mitologicznych bogiń przeznaczenia (Atropos, Kloto, Lachesis), przędących nić ludzkiego życia i arbitralnie decydujących o ludzkim życiu i śmierci.
16.
za jaje
- za nic, czyli za rzecz wartości jaja (w XVI w. jaja były wyjątkowo tanie).
17.
przypadnie
- stanie się, zdarzy się.
18.
ali
- ale oto, ale tymczasem, ale wtedy;
snadnie
- łatwo.
19.
śmierć nam należy
- śmierć nas dotyczy (liczymy się z nią i nie gardzimy nią - zob. współczesne wyrażenie
coś się należy komuś
).
20.
bieży - bieżeć
- podążać, iść.
21.
przecz
- dlaczego, czemu;
Arpin wymowny
- pochodzący z Arpinum w Lacjum rzymski pisarz, mówca i filozof, zwolennik filozofii stoickiej Marcus Tullius Cicero (106-43 p.n.e.);
wymowny
* - od wyrazu:
wymowa
oznaczającego retorykę, oratorstwo; Cicero znany był jako znakomity mówca.
22.
budowny
- okazale, pięknie zbudowany;
Miastem
- chodzi o Rzym (łac. Urbs).
24.
widzeniu - widzenie
- zdanie, sąd, opinia, sposób widzenia różnych spraw.
21-24. - Cicero głosił, że dla mędrca cały świat jest domem, więc wygnanie nie jest wielkim nieszczęściem; gdy jego wygnano z Rzymu, bardzo rozpaczał;
sromota
- hańba.
25.
barzo
- bardzo.
26.
wiarujesz - wiarować się
- strzec się, unikać.
28.
gody
* - radość, wesele.
25-28. - Cicero głosił, że mędrzec powinien ze spokojem przyjmować wszystkie nieszczęścia, unikając jedynie hańby. Gdy jednak umarła jego córka Tulia, przeżył to głęboko.
29.
niezbożny
- niecnotliwy (zob. współczesny wyraz
bezbożny
)
30.
przeczże
- czemu więc.
31.
dotkliwy
- ostry.
32.
podać głowę
* - dać głowę, stracić życie.
29-32. Cicero wygłosił cykl ostrych przemówień przeciwko wpływowemu politykowi, Markowi Antoniuszowi. Został zamordowany z polecenia Antoniusza, choć za wszelką cenę starał się uniknąć śmierci.
33.
Wywiódłeś
- wywiodłeś, udowodniłeś.
34.
Łacniej rzec
- łatwiej mówić.
35.
toż
- to samo.
36.
bodzie
- dręczy.
39.
szczeście
* - dola, los, fortuna;
snać
- przecież, może, podobno.
41.
pożądnej
- pożądanej.
42.
W co (...) trafią - trafić w coś
* - potrafić coś.
<<
strona
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
>>