Mirosław Lenart Miles pius et iustus
Żołnierz chrześcijański katolickiej wiary
w kulturze i piśmiennictwie dawnej
Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.)
Instytut Badań Liteackich PAN
Warszawa 2009
O książce
Książka Miles pius et iustus to studium poświęcone sposobom propagowania wzorca żołnierza katolickiego w kulturze polskiej na tle długiej i bogatej tradycji chrześcijańskiej, w której często odnoszono się do pojęć takich, jak militia Christi,pugna spiritualis czy miles christianus, przepracowanych i dostosowanych do wymogów ideologii kontrreformacji. Praca oparta została na materiale źródłowym, szczegółowo uzupełniającym wiedzę na temat religijnego wymiaru postaw ludzi zaangażowanych w walki prowadzone przez Rzeczpospolitą przede wszystkim w wiekach XVI i XVII. Jest pierwszym opracowaniem, które prezentuje w szerokim kontekście odszukany przez autora "Traktat" o pisaniu książek dla wojska Antonio Possevina oraz jego wpływ na druki polskie, zwłaszcza na Żołnierskie nabożeństwo Piotra Skargi, ale także na dzieło Bellator christianus Mateusza Bembusa czy też na Prawego rycerza Szymona Starowolskiego. Wykorzystując bogate i szeroko cytowane źródła, autor ukazuje na tle kultury europejskiej rozmaite formy pobożności obecne w wojsku, ich źródła oraz sposoby przekazywania treści o charakterze religijnym.
Spis treści
Wprowadzenie
1. O konieczności stanu wojskowego
Militia Christi
Miles Christi
Pugna spiritualis
Miles christianus
Milizia i lettere w kręgu ideałów humanizmu
Gentiluomo – humanista "powołany na stan żołnierski"
2. O naukach dla wojska
Officium militare Stanisława Sokołowskiego
Bractwo żołnierskie św. Michała Archanioła
Zapomniany "Traktat" o pisaniu książek dla wojska
Żołnierskie nabożeństwo... Piotra Skargi i jego źródła
Bellator christianus... Mateusza Bembusa
Prawy rycerz Szymona Starowolskiego
Spuścizna Possevina i Skargi w książkach z wieków XVII i XVIII
Rycerz i duchowny
Żołnierze i kapelani
3. O żołnierstwie na niewidomym boju
Wojna duchowa w wykładzie dla wojska
"Rynsztunek duchowny" polskim językiem wyrażony
Wieża Dawidowa... Stanisława Kołakowskiego
Żołnierz duchowny... Szymona Okolskiego
4. O nabożeństwie
Rycerstwo i liturgia
Miecz – symbol świętych obrzędów
Kilka uwag na temat magii w wojsku
Oficja liturgiczne i modlitwy prywatne
Officium in gratiarum actione pro victoria Chocimensi
Psalmy i pieśni nabożne
5. O niebieskich wojownikach
Kult świętych żołnierzy w historii chrześcijaństwa
Święci żołnierze w Polsce
Święci żołnierze w wykładzie Piotra Skargi
Święci orędownicy w bitwie oraz wodzowie zastępów na niebie i ziemi
W poszukiwaniu idealnego wodza
Królowa i Hetmanka Sarmatów
6. Modlitwa żołnierza
"Do Ciebie wyciągamy ramiona nasze"
"Kyrie, elejson!"
"Trzeba, by był Pan Bóg z nami"
"Zdrowie moje i ducha mego oddaję Tobie, Panie Boże mój"
"Od strzały we dnie latającej... wybawi cię"
Zakończenie
Wykaz skrótów i bibliografia
I. Opracowania
II. Edycje druków dawnych opublikowane w wiekach XIX-XXI
III. Druki autorów polskich, dzieła tłumaczone na język polski oraz teksty wydane na terenie Rzeczpospolitej do końca XVIII w.
IV. Druki obcojęzyczne wydane do końca XVIII w.
Riassunto
Summary
Spis ilustracji
Indeks