Benedykt Chmielowski
Nowe Ateny. Traktat Dubitantius
oprac. Jerzy Kroczak
wstęp Bartosz Marcińczak
Wrocław 2009
Oficyna Wydawnicza ATUT
Bibliotheca Curiosa 3
ZE WSTĘPU
Dwudziestowieczni badacze zapewne zgodziliby się, że spośród dwudziestu ośmiu "tytułów" pierwszego tomu Dubitantius najlepiej pozwala ocenić metodę pracy Chmielowskiego, kryteria doboru materiałów i sposób ich weryfikacji, ocenić – dodaliby spiesznie – jak najgorzej. Dubitantius to wszak jedna z tych części, które dostarczyły argumentów najzagorzalszym krytykom Nowych Aten, uważającym ich autora za naiwnego kompilatora, oderwanego od rzeczywistości, nielicznym obrońcom zaś znacznie utrudniły zadanie. Stanisław Grzybowski czy Halina Rybicka-Nowacka starali się marginalizować ten i podobne rozdziały, widząc w nich ukłon w stronę masowego czytelnika, zbiory "ciekawostek": swoiste interludia, które ożywić miały nieco czytelnika znużonego lekturą "poważnych" kwestii.
Dubitantius wart jest jednak wydania choćby z tego powodu, że – wbrew argumentom wysuwanym przez obrońców Chmielowskiego (w dobrej wierze) – jest on niezwykle reprezentatywny, zarówno dla Nowych Aten, jak i tradycyjnego modelu uczoności, bliskiemu ich autorowi. Krytyczny komentarz, jakim opatrzono edycję Dubitantiusa, pozwala przyjrzeć się bliżej metodzie Chmielowskiego, ocenić jego warsztat, przekonać się, do jakich autorów sięgał i w jaki sposób zestawiał ze sobą opinie wyczytane w różnych źródłach, gdy tworzył swe Nowe Ateny.
SPIS TREŚCI
Wstęp
Bibliografia
Nota edytorska
Benedykt Chmielowski, traktat Dubitantius
[1] O Raju Ziemskim, czy jest i gdzie jest?
[2] O gigantach albo olbrzymach. Czy byli na świecie i jak wielcy?
[3] O Pigmejczykach. Czy są albo byli na świecie?
[4] O innych cudownych i osobliwych ludziach w świecie, to jest o Anakefalach alias bez głowy, o Kynokefalach alias psią głowę mających i o innych dziwnej formy ludziach
[5] O korabiu Noego. Czy-li jakie jego znajduje się vestigium?
[6] O wieży babilońskiej. Czy-li jeszcze apparet in ruderibus? I o jej wysokości
[7] O Arce Pańskiej albo Przymierza. Co była, z czego i gdzie się obraca?
[8] O Lotowej żonie w bałwan soli zamienionej i o jabłkach sodomskich. Czy-li to oboje znajduje się?
[9] O Feniksie ptaku. Czy-li jest albo był kiedy na świecie?
[10] O gryfie ptaku. Czy-li się znajduje na świecie?
[11] O pelikanie ptaku. Czy-li jest taki, o jakim trzymała antiquitas?
[12] O jednorożcu zwierzu. Czy jest in rerum natura?
[13] O syrenach. Czy-li się znajdują?
[14] O remorze rybie. Czy jest na świecie?
[15] O salamandrze. Czy ta żyje ogniem?
[16] O łabędziu, czy śpiewa przy swojej śmierci? I o niedźwiedzicach, czy swój płód lizaniem formują?
[17] De Lapide Philosophorum. Czy-li jest albo być może?
[18] De lampade vitae humanae. Czy-li może być?
[19] De virga coryli albo metallica, alias o lasce albo widełkach skarb wydających
[20] O rybie Lewiatan z żydowskich Talmudów
[21] O wole Szorobor. Czy jest na świecie?
[22] O rzece Sabbaticus zwanej. Czy była albo jest teraz na świecie?
[23] Ciało Mahometa pseudo-proroka czy jest i gdzie jest?
[24] Ś. Grzegorz Wielki papież czy-li dusze Trajana cesarza wybawił z piekła?
[25] Samson, Salomon, Orygenes, Plato i Arystoteles na jakiej – czy zbawienia, czy potępienia – drodze?
[26] O Drzewie Krzyża Świętego i o goździach. Skąd tak wiele ich po świecie?
[27] O goździach, któremi Chrystus Pan był do Krzyża przybity, gdzie są i skąd ich tak wiele po świecie?
[28] Gdzie głowa, ręka, palec ś. Jana Chrzciciela?