Ioannes Cochanovius
Pisma łacińskie
oprac. zespół pod kierunkiem
Wacława Waleckiego
Collegium Columbinum
Biblioteka Tradycji LXX
Kraków 2008
O EDYCJI
"Jan Kochanowski, on wielki, Wielmożny a mnie Miłościwy Panie, wielki, mówię, w naukę, w rozum i w sprawy, wojski sędomirski, poeta polski, dobrze przed śmiercią swoją, upatrując czasy niepewne pozad idące, w których wszytko rado się mieni, począł był wnetże zarazem po wydaniu Psałterza przekładania swego ze mną się namawiać, jakoby rzeczy pisania jego wszytkie za żywota jego z drukarnie mej wyniść na świat mogły; częścią aby te, co były gotowe, dobrze wyszły, częścią aby o drugich co ważniejszych tym snadniej myślić mógł - i na tym było stanęło".
Tymi słowy Jan Januszowski objaśniał genezę niezrealizowanej za życia poety pierwszej pełnej edycji pism Jana Kochanowskiego. Jak wiadomo, udało mu się ogłosić wówczas tylko dzieła polskie, wydane w Krakowie w roku 1585 pod jakże znamiennym tytułem: JAN KOCHANOWSKI.
W przededniu 425 rocznicy śmierci Poety krakowskie wydawnictwo Collegium Columbinum przygotowało edycję pism łacińskich Jana Kochanowskiego, opatrując ją - w nawiązaniu do tytułu zbioru wydanego w 1585 roku przez Januszowskiego - nagłówkiem IOANNES COCHANOVIUS.
Z powodu rozmaitych okoliczności pisma łacińskie Kochanowskiego poszły w zapomnienie. Ostatnią w miarę pełną ich edycją był trzeci tom pism zbiorowych Kochanowskiego z roku 1886 (Jan Kochanowski, Dzieła wszystkie. Wydanie pomnikowe, t. III, Kraków 1886). Później ogłaszano już tylko fragmentarycznie poetyckie głównie przekłady wybranych utworów lub ich cyklów. Sytuacja ta nie sprzyjała pod żadnym względem ani znajomości pism łacińskich Poety w oryginale ani studiom naukowym nad nimi. Nadto, lepiej wprawdzie dostępny, przekład poetycki nie jest właściwym materiałem do badań oryginału, nawet w sytuacji powszechnego braku dostępu do źródła. Dlatego nieliczne studia, które z tego zakresu opublikowano, są dalece niewystarczające wobec oczekiwań, jakie zwykliśmy wiązać z tą częścią pism staropolskiego twórcy, częścią, która obejmuje z grubsza jedną trzecią jego dorobku poetyckiego. I to dorobku z punktu widzenia wartości literackich stojącego na bardzo wysokim, europejskim poziomie.
W tej sytuacji edycja pism łacińskich Kochanowskiego opublikowana przez Collegium Columbinum przywraca łacińską poezję Mistrza z Czarnolasu do podwójnej świadomości: tekstem łacińskim dla badań neolatynistycznych, filologicznych oraz wszystkim pragnącym ją czytać w oryginale, zaś prozatorskim przekładem polskim - dla ogólnonarodowej świadomości kulturowej. Jak pisze Wydawca:
"Mamy nadzieję, iż dzięki tej inicjatywie nastąpi zarówno ożywienie badań nad piśmiennictwem łacińskim Kochanowskiego, jak i upowszechnienie ogólnej świadomości o randze tej części pisarstwa Mistrza w kontekście całego jego dorobku poetyckiego i w kontekście renesansu europejskiego, że Czarnolas polski stanie się Czarnolasem europejskim, symbolem nie tylko rodzimości ale i otwarcia na świat. Dlatego też nie poprzedzamy tej książki żadnym wstępem merytorycznym, ponieważ byłby on, naszym zdaniem, jedynie rekapitulacją konstatacji już znanych: obserwacje nowe przyniesie dopiero szerszy dostęp do jego zawartości".
Edycja zawiera dzieła łacińskie Jana Kochanowskiego oraz ich przekłady prozatorskie autorstwa Teofila Krasnosielskiego (zmodernizowane i poprawione), komentarz edytorski oraz wybór ilustracji związanych z epoką i środowiskiem Jana z Czarnolasu.