Sławomir Baczewski
Szlachectwo. Studium z dziejów idei
w piśmiennictwie polskim
(druga połowa XVI wieku – XVII wiek)
Wydawnictwo UMCS
Lublin 2009
Ze Wstępu
Tematem tej książki jest szlachectwo jako pojęcie kluczowe dla ideologii władzy politycznej w II połowie XVI i w XVII wieku, odzwierciedlone w tekstach publicystycznych, literackich i dotyczących teorii polityki. Choć powstało wiele prac, koncentrujących się na ideologii politycznej szlachty, brakuje szczegółowego opracowania, w którym przeanalizowano by gruntownie samą ideę szlachectwa w piśmiennictwie staropolskim oraz podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czym ono było dla ludzi żyjących w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku, a przede wszystkim – dla samej szlachty oraz tych autorów, którzy odpowiadali bezpośrednio na jej zapotrzebowanie.
* * *
Książka dotyczy ważnej, a zapoznanej w literaturze problematyki kształtowania się idei szlachectwa jako pojęcia o fundamentalnym znaczeniu zarówno dla zasad ustrojowych Rzeczypospolitej, jak ich praktycznej realizacji. Za szczególnie cenne walory rozprawy uznaję: 1. Przekonujące pokazanie znaczenia idei szlachectwa oraz jego ewolucji od końca XVI do końca XVII wieku od koncepcji społeczeństwa otwartego i demokracji obywatelskiej do społeczeństwa zamkniętego, scementowanego dziedzictwem krwi w obrębie warstwy rządzącej i ortodoksją katolicką. 2. Dostrzeganie ścisłego związku między praktycznymi realizacjami ustrojowymi a ideologią, pomijanego często w pracach ortodoksyjnych "historyków politycznych".
(z recenzji wydawniczej prof. dr hab. Urszuli Augustyniak)