REGES ET PRINCIPES REGNI POLONIAE
(wydał i opracował Roman Krzywy)
W zbiorach Archiwum Państwa Szwedzkiego w Sztokholmie (Riksarkivet) znajduje się nieduży, polsko-łaciński katalog królów, noszący tytuł Reges et principes Regni Poloniae (teka oznaczona sygnaturą E 8603). Jego autorem jest nieznany bliżej autor z XVII wieku – Adrian Kochan Wolski. Druczek ma postać jednostronicowej karty formatu A2, na której w dwóch kolumnach wyliczeni zostali polscy panujący, począwszy od Lecha, a kończąc na Zygmuncie III z dynastii Wazów. Nazwisko autora podano pod tekstem, brak natomiast informacji o wydawcy oraz miejscu i roku wydania. W bibliotekach polskich druczek prawdopodobnie się nie zachował. Centralny katalog poloników XVII i XVIII w. Biblioteki Narodowej wykazywał jedynie egzemplarz Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego (sygn. 18.24.1.17), który jednakże zaginął.
Utwór reprezentuje popularny w dawnej Europie typ utworu cyklicznego określanego jako icones lub imagines. Tego rodzaju zbiory zawierały serię literackich wizerunków znakomitych osób: władców, mężów stanu, duchownych, artystów lub pisarzy i czasem były zaopatrywane w ryciny przedstawiające bohatera utworu. Jedną z postaci icones były tzw. katalogi władców, przynoszące portrety monarchów (cesarzy, królów, książąt) w porządku chronologicznym. Okres rozkwitu formy przypadał w Polsce na czasy późnego renesansu oraz baroku. Początkowo stanowiły one odmianę poezji epigramatycznej, krótkiego utworu "na obraz" (in imaginum), lecz stopniowo serie wizerunków, zwłaszcza monarszych, ewoluowały w stronę innych gatunków. Zbiór icones regum stanowił coś w rodzaju kieszonkowej kroniki – dawał zarys historii państwa przez pryzmat rządzących nim osobowości. Często właśnie ryciny zaczerpnięte z kronik wykorzystywano w edycjach monarszych katalogów, choć bardziej ambitni drukarze zamawiali osobne miedzioryty, które były chętnie wykorzystywane przy kolejnych przedsięwzięciach tego rodzaju. Wydawnictwa z końca wieku XVI oraz wieku następnego to nierzadko obszerne księgi ze starannie wykonanymi medalionami, których powstanie wiązać zapewne należy z ówczesną modą na twórczość emblematyczną.
550
LECHUS adest, a quo deducta colonia nostra est.
Lech tych krajów pierwszym panem
i nazwał je Polskim Łanem.
Vicisti terra Cimbros, VISSIMIRE, marique.
Wyszymierz był żołnierz śmiały,
przed nim ziemia z morzem drżały.
Multos Lechiades scribendi iniuria perdit;
creditur haec tellus bis sex dominata tyrannis.
Pisarze jeszcze nie byli, gdy Polacy wojną żyli;
wojewodów dwa poszósne rządzili w czasy żałosne.
CRACUS metropolim condit perimitque draconem.
Krak stolicę rozbudował
i Pytona zamordował.
LECHE Secunde, necas fratrem regnoque potiris.
Lech Wtóry, zabiwszy brata,
panuje w tym końcu świata.
5
10
15
730
VANDA fugit sponsum, Vistuleis se devovet undis.
Cna Wanda, uchodząc łoża,
tonie jak ofiara Boża.
En iterum bis sex Lechia est vexata tyrannis.
Znowu swych panów dwanaście cierpieli,
a w ciężkim jarzmie Polacy jęczeli.
20
750
LESCO fugat Moravos, dum silvas induit armis.
Leszko gromił Morawiany
przez las w zbrojach szykowany.
25
780
LESCO Secundus, equo victor, fert praemia regnum.
Leszko, na koniu gdy pod cel przypada,
polską stolicę z koroną osiada.
801
Tertius en comitatus adest grege LESCO nothorum.
Trzeci Leszko z swą kupą dzieci tu panuje;
ani się wojną bawi, ni zamków buduje.
30
815
Mancipium uxoris primus fuit ille POPELUS.
Ten miasto sceptrum i złotej korony
zawarł swe rządy w warkocz zapleciony.
830
Ecce POPELUS adest, quem mus depascitur, Alter.
Pomsta Boża: w Kruszwicy Popiela Wtórego
myszy zjadły i z żoną, i potomstwem jego.
35
842
PIASTUS agricultor regni fastigia scandit.
Piasta od roli, o dziwna odmiana!,
Polacy sobie obrali za pana.
40
895
Balthiacas profert fines SEMOVITUS ad undas.
Do Morza Bałtyckiego, jako dziś widzicie,
rozprzestrzenił Polakom Zemowit granice.
902
Non petitur Quartus nec quemquam LESCO petivit.
Leszko Czwarty, iż w państwie swoim był spokojny,
nikt z nim ani on z nikim nie prowadził wojny.
45
921
Ultimus ethnicus est SEMOMISLUS in ordine regum.
Zemomysł jako polskie przez śmierć skończył państwo
oraz z nim, chwała Bogu!, ustało pogaństwo.
962
Credidit in Christum primus duce coniuge MESCO.
Mieszko, cnotliwej rady słuchając swej żony,
z nieba znakiem Chrystusa naprzód oświecony.
50
999
CHABRY BOLESLAE geris diademata primus.
Bolesława Chrobrego, gdy w Polszcze panował,
napierwej arcybiskup królem koronował.
55
1025
Degener Alter erat MESCO probrumque parentis.
Mieszko Wtóry daleko zmienił obyczaje
królewskie i lada jak rządził polskie kraje.
1041
Tu monachus quondam, rex, es, CASIMIRE, creatus.
Kazimierz z Kluniaku na królestwo wzięty,
na co Polakom consens dał był ociec święty.
60
1068
Audax, BOLESLÄE Secunde, feroxque fuisti.
I śmiały, i surowy; był li taki który
król polski – nie wiem – jak Bolesław Wtóry.
1082
Persequitur nothus HERMANUM Zbigneus armis.
Hermanowi był ciężki Zbigniew, o mój Boże!,
jako tyranizuje wielu cudze łoże.
65
1103
Quinquaginta ornatus ades, CRYVOUSTE, triumphis.
Bolesław Krzywousty pięćdziesiąt wojnami
sławny, królował kiedyś międ<z>y Polakami.
70
1140
Perdit LADISLAUS opes aliena petendo.
O przeklęta na cudze żądza dobre mienie
w pańskie domy przynosi gotowe zginienie!
Ładysław chcąc cudzego, własnego uronił;
swego szczęścia nieszczęściem cudzym nikt nie zgonił.
75
1146
Prussos, CRISPE, doces Christum, sed clade tuorum.
Nauczasz Prusów wiary, królu Kędzierzawy,
jeno żeś lud potracił – nie wiem, skąd chcesz sławy.
1174
MESCO Senex fuit rex natis generisque superbus.
I zięciami, i dziećmi pyszny Mieszko Stary,
przecz go ramiona polskie tak długo dźwigały.
80
1194
Iustus es, o CASIMIRE, perisque, Secunde, veneno.
Dla trucizny Kazimierz Wtóry że nieżywy,
<... >wny tak na świecie każdy sprawiedliwy.
1194
Albus eras vir, LESCE; petis fatale lavacrum.
Po coś się ty do łaźni naparł Leszku Biały?
Świętopełkowe ręce szpetnie cię ścierały.
85
1243
Sal foditur, Scytha bacchatur regnante PUDICO.
Sól w Polszcze naleziono, gdy król był Wstydliwy
Bolesław. Od Tatarów ledwie kto żył żywy.
90
1279
LESCO Niger Litavos, Russos et Iazygos arcet.
Ruś, Litwę i Jaćwingi Czarny Leszek gromił,
bo go z nieba archanioł Michał święty bronił.
1290
En HENRICUS adest a cive receptus in urbem.
Henrych, gdyby na Poznań zdradą nie wpuszczony,
pewnie by był nie doszedł w Krakowie korony.
95
1295
PRAEMISLÄE, peris inter convivia Bacchi.
Żałośnie na bankiecie zacny Przemysławie
giniesz i koniec bierzesz nieśmiertelnej sławie.
1300
VENCESLAE, venis, pecorina pecunia cessat.
Za twoim przyściem, królu Wacławie, po trosze
po skórzanej monecie przyszły czeskie grosze.
100
1306
Re factisque GIGAS Pygmaeus corpore regnat.
Mały Łokietek, ale wielkiej był król siły,
nigdy go nieprzyjaciół ufce nie straszyły.
105
1333
Leges fert Magnus CASIMIRUS et excitat urbes.
Kazimierz Wielki w Polszcze wszytkim prawa daje,
<Ba>, i nie jedno miasto za niego powstaje.
1370
Dum LUDOVICUS adest, respublica nostra laborat.
Ludwik Węgrzyn gdy polskie berłem rządził knieje,
w Polszcze o dobrym rządzie nie było nadzieje.
110
1386
Tu nobis Litavos, IAGELLO, pacemque tulisti.
Pokój przyniósł i Litwę Jagiełło do Polski,
onegoż królem tamże czyni wyrok Boski.
1444
LADISLAUS obit Varnensem Quintus ad undam.
Władysław Jagiełowicz, co pod Warną zginął,
mężnym sercem z dzielnością na wszytek świat słynął.
115
1447
Quarte, adimis Mariaeburgum, CASIMIRE, Prutheno.
Uspokoił koniecznie Kazimierz Krzyżaki,
wziął Malbork i osadził w Prusiech cne Polaki.
120
1492
ALBERTI nomen fecit memorabile Fagus.
Jan Olbracht z swym żołnierstwem światu z tego słynie,
iż się w zdradnej potykał mężnie Bukowinie.
1501
Regnat ALEXANDER, bellis et legibus acer.
I mieczem, i prawami Aleksander możny –
i Tatarom, i Moskwie, i każdemu groźny.
125
1507
Sceptra SIGISMUNDI Turcisque Getisque tremenda.
Zygmunt Pierwszy, ojczyzna co go ojcem zwała,
panował jak pan – przed nim wszytka Orda drżała.
1548
AUGUSTUS paci natus studiisque togatus.
August w pokoju złotym miał ludzi uczonych
i bezpieczne granice sąsiad ukojonych.
130
1574
HENRICUS Gallo genitus de sanguine regnat.
Henrych ze krwie francuskiej zgodliwie obrany
i wesoło przyjęty – prędko postradany.
135
1576
Sceptra timent STEPHANI Turcae Moschique superbi.
Moskwa, Inflanty, Prusy Batorego znały,
na imię Stefanowe i z potęgą drżały.
1588
Tertie, res fulcis patriae, SIGISMUNDE, ruentes.
Za Zygmunta Trzeciego szczęsnym regimentem
Polska Europy wszytkiej mocnym firmamentem.
140
Przypisy
w. 1-3 Lech – mityczny praojciec Polaków, który po raz pierwszy (za źródłami czeskimi) pojawia się w Kronice wielkopolskiej. Lechici jako nazwa etniczna występuje natomiast już w kronice Wincentego Kadłubka, pierwotnie oznaczała mieszkańców Polski południowej.
w. 4-6 Terram Cimbros – ziemię Cymbrów, tj. jednego z plemion germańskich.
Wyszymierz – Wizimir, rzekomo wnuk Lecha, waleczny władca, miał toczyć zwycięskie boje z Danią.
w. 7-10 Dwunastu wojewodów – pierwsze rządy legendarnych wojewodów oznaczały dla poddanych tyranię.
Pisarze jeszcze nie byli – tj. nie było jeszcze pisarzy (kronikarzy).
dwa poszósne – dwanaście, tuzin.
w. 12-13 Krak – legendarny założyciel Krakowa i pogromca smoka wawelskiego. Jego imię po raz pierwszy występuje w kronice Wincentego Kadłubka.
Pytona – tak o smoku wawelskim.
w. 14-16 Lech Wtóry – wedle legend, Krak miał dwóch synów, Kraka Starszego i Kraka Młodszego (później nazywanego Leszkiem). Gdy ojciec chciał przekazać władzę starszemu synowi, młodszy syn – by do tego nie dopuścić – zamordował swego brata podczas polowania.
w. 17-19 Wedle legendy zanotowanej po raz pierwszy przez Wincentego Kadłubka, Wanda to księżniczka krakowska, córka Kraka, po którym objęła rządy; wedle legend, nie zgodziła się zostać żoną niemieckiego księcia Rytgiera, rzucając się do Wisły zapobiegła wojnie polsko-niemieckiej.
w. 20-22 Kolejne rządy dwunastu wojewodów oznaczały, według kronik, niewolę ludu oraz najazdy państw ościennych, m.in. Morawian.
w. 23-25 Leszek I – zgodnie z legendą, książę podczas walki z Morawianami upozorował odwrót, rozwieszając puste zbroje na drzewach w lesie, a gdy nieprzyjaciel świętowali zwycięstwo, napadł na nich, zadając im straszliwą klęskę (imię Leszek etymologicznie oznacza 'przebiegły', 'chytry').
w. 26-28 Leszek II – wg średniowiecznej legendy, następcą Leszka I (po jego bezpotomnej śmierci) miał być zwycięzca konnych wyścigów.
w. 29-31 Leszek III – syn Leszka II, który miał wedle Kadłubka dwudziestu synów, których obdzielił tronami książęcymi.
w. 32-34 Popiel I – kronika Galla Anonima wspomina o jednym Popielu, protoplascie dynastii Piastów, późniejsze kroniki co najmniej o dwóch Popielach, przy czym o ile początkowo wiązano ich dzieje z Gnieznem, o tyle Kronika wielkopolska łączy legendarne dzieje z Kruszwicą.
miasto – zamiast.
zawarł swe rządy w warkocz zapleciony – sens: podporządkował się władzy kobiecej.
w. 35-37 Popiel II Młodszy – wg legendy został pożarty przez myszy, które rozrodziły się z ciał jego stryjów, otrutych przez Popiela pod wpływem namów żądnej władzy żony.
w. 38-40 Piast – legendarny protoplasta dynastii Piastów, wywodzący się wedle podań ze stanu kmiecego; w kronice Galla Anonima jest ratajem (oraczem) Popiela. Nb. powołanie na tron Piasta wprost od prac polowych przywodzi na myśl patrycjusza rzymskiego z V wieku p.n.e., Cyncynata (Lucius Quinctius Cincinnatus), którego – według przekazów bliskich legendzie – zawiadomiono, że został obrany dyktatorem, kiedy orał swoje pole. W dobie staropolskiej była to postać chętnie przywoływana jako postać ucieleśniająca sarmacki ideał osobowy: żołnierza i ziemianina.
w. 41-43 Ziemowit (obocznie: Zemowit), Siemowit – wedle kronik średniowiecznych, syn Piasta. Już Gall Anonim pisał, że książę znacznie rozszerzył granice swego państwa.
w. 44-46 Leszek IV – wedle kronik, syn Siemowita; współcześnie uznawany za postać historyczną.
w. 47-49 Ziemomysł – wedle kronik ojciec Mieszka I, ostatni władca pogański.
w. 50-52 Mieszko I (ok. 960-992) przyjął chrzest w roku 966 za sprawą swej małżonki, Dąbrówki czeskiej; pierwszy historyczny przedstawiciel dynastii Piastów.
w. 53-55 Bolesław I Chrobry (996-1025), syn Mieszka I, koronowany na pierwszego króla Polski w 1025 roku.
w. 56-58 Mieszko II Lambert (1025-1034) po przegranych wojnach z Rusią i Niemcami oraz w wyniku konfliktu ze starszym bratem Bezprymem zmuszony został w roku 1031 do rezygnacji z godności królewskiej i opuszczenia kraju; po śmierci Bezpryma (1032) odzyskał władzę, ale musiał uznać zwierzchnictwo cesarza, zrzec się tytułu królewskiego i wydzielić z obszaru państwa dzielnice dla cesarskiego brata.
w. 59-61 Kazimierz I Odnowiciel (1038-1058) wg średniowiecznych przekazów został wypędzony wraz z matką Ryksą i oddany przez nią na wychowanie do klasztoru w Cluny, skąd powołano go na tron. W rzeczywistości na początku swego panowania (w wyniku buntu możnych) utracił władzę i został wygnany. Powrócił po najeździe czeskim w 1039 roku.
w. 62-64 Bolesław II Śmiały (1058-1079) prowadził liczne kampanie zbrojne na Węgrzech oraz Rusi, w roku 1076 koronowany na króla; za zabójstwo biskupa Stanisława ze Szczepanowa (kanonizowanego w r. 1254) wypędzony z kraju (1079).
w. 65-67 Władysław I Herman (1079-1102) – przeciw księciu wystąpił zbrojnie jego syn z nieprawego łoża, Zbigniew. Buntownika pokonał wojewoda Sieciech, sprawujący rządy w Polsce w imieniu Hermana.
jako tyranizuje wielu cudze łoże – tj. jako wielu cierpi z powodu cudzołóstwa.
w. 68-70 Bolesław III Krzywousty (1102-1138) prowadził liczne zwycięskie wojny, umierając podzielił państwo między synów, co spowodowało rozbicie kraju na dzielnice.
pięćdziesiąt – dziś: pięćdziesięcioma.
w. 71-75 Władysław (obocznie: Ładysław) II Wygnaniec – syn Bolesława III, książę krakowski i śląski (1138-1146); jako senior dążył do podporządkowania i zjednoczenia pozostałych dzielnic, za co został wygnany przez juniorów.
na cudze żądza dobre mienie – składnia archaiczna, dziś: żądza cudzego mienia.
swego szczęścia nieszczęściem cudzym nikt nie zgonił – sens: nikt nie osiągnął powodzenia cudzym kosztem.
w. 76-78 Bolesław IV Kędzierzawy – syn Bolesława III, książę mazowiecki i kujawski (od 1138 r.) oraz zwierzchni władca Polski (od 1146 r.). Prowadził walki z pogańskimi Prusami; jedna z kolejnych wypraw (1166) skończyła się niepowodzeniem – rycerstwo polskie zostało wciągnięte do zasadzki, z pogromu ocalał tylko książę z niedobitkami armii.
w. 79-81 Mieszko III Stary – syn Bolesława III, książę wielkopolski od 1138 roku, a w latach 1173-1177 krakowski i zwierzchni książę Polski; przeżył 76 lat, miał jedenaścioro dzieci.
przecz – przez co.
w. 82-84 Kazimierz II Sprawiedliwy – syn Bolesława III, książę wiślicki (od 1166 r.), sandomierski (od 1173 r.), mazowiecki i kujawski (od 1186 r.). W roku 1177 objął seniorat. Zmarł podczas uczty, możliwe, że został otruty (1194).
w. 85-87 Leszek Biały – syn Kazimierza II, książę sandomierski, od 1202 roku zasiadał na tronie krakowskim jako senior. W roku 1227 wdał się w konflikt książąt dzielnicowych, stając po stronie Władysława Laskonogiego przeciw Odoniczowi, sprzymierzonemu z księciem pomorskim, Świętopełkiem; Świętopełkowi udało się zaskoczyć Leszka w łaźni, a uciekającego dogonić i zamordować.
w. 88-90 Bolesław V Wstydliwy – syn Leszka Białego, książę sandomierski, a w latach 1243-1279 również krakowski. Zlecił wydobycie soli ze złóż w Bochni. Kiedy był jeszcze księciem sandomierskim, Tatarzy zorganizowali najazd na południowe obszary kraju (1241); spalili wtedy Kraków, złupili Małopolskę i Śląsk (w bitwie pod Legnicą zginął książę krakowski – Henryk Brodaty).
Scytha – Scytami nazywano bardzo często w dobie staropolskiej Tatarów.
w. 91-93 Leszek Czarny – syn księcia kujawsko-łęczyckiego, Kazimierza, udzielny książę sieradzki (od 1260 r.), po śmierci Bolesława V odziedziczył księstwo krakowskie i sandomierskie. W roku 1280 odparł najazd księcia halickiego, a dwa lata później – Litwinów i Jaćwingów. Zmarł w 1288 r.
w. 94-96 Henryk IV (obocznie: Henrych) Probus – książę wrocławski od 1270 r. Wedle układu z Leszkiem Białym miał objąć po nim Księstwo Krakowskie. Mieszczaństwo krakowskie pochodzenia niemieckiego wpuściło potajemnie jego wojsko w obręb murów miasta, wskutek czego musiał uciekać z Krakowa Bolesław, książę mazowiecki, któremu stronnictwo rycerskie uprzednio ofiarowało godność księcia krakowskiego. W latach 1288-1289 opanował niemal całą ziemię krakowską.
gdyby na Poznań zdradą nie wpuszczony – zapewne aluzja do starań Henryka o zgodę papieża na koronację, które przerwała śmierć księcia (1290).
w. 97-99 Przemysł II – książę wielkopolski, król Polski od 1295 roku; został zamordowany w 1296 roku podczas uczty (z polecenia margrabiów brandemburskich).
inter convivia Bacchi – tj. podczas biesiady.
w. 100-102 Wacław II – król czeski (od 1278 r.) z dynastii Przemyślidów, który, podporządkowawszy sobie książąt dzielnicowych, koronował się w 1300 r. na króla Polski. Zmarł pięć lat później.
po skórzanej monecie przyszły czeskie grosze – Wacław wprowadził do obiegu małe grosze, wcześniej posługiwano się monetami srebrnymi i wiewiórczymi skórkami (asperiolami).
w. 103-105 Władysław I Łokietek – syn księcia kujawskiego, Kazimierza I, po przywłaszczeniu tronu przez Wacława II został zmuszony do złożenia mu hołdu lennego, potem wygnany. Po śmierci uzurpatora zdołał połączyć pod swym berłem większość dzielnic. W roku 1320 koronowany na króla Polski. Toczył wiele wojen. Zmarł w 1333 roku.
ufce – hufce.
w. 106-108 Kazimierz III Wielki – syn Władysława Łokietka, rządził w latach 1333-1370. Twórca stabilizacji politycznej kraju. Na jego zlecenie opracowano kodeksy prawne dla Małopolski i Wielkopolski, obwarował murami wiele miast.
w. 109-111 Ludwik Węgierski – król węgierski z dynastii Andegawenów (od 1342 r.), po bezpotomnej śmierci wuja Kazimierza Wielkiego został królem Polski (1370-1382). Rządy w jego imieniu sprawowała matka, Elżbieta Łokietkówna.
w. 112-114 Władysław II Jagiełło – wielki książę litewski (1377–1392), w roku 1386 na mocy unii polsko-litewskiej przyjął wraz z braćmi chrzest i jako mąż Jadwigi (córki Ludwika Węgierskiego, królowej Polski od 1384 r.) został koronowany na króla Polski.
Pokój przyniósł – być może aluzja do zwycięstwa nad Zakonem Krzyżackim pod Grunwaldem (1410).
w. 115-117 Władysław III Warneńczyk – syn Władysława Jagiełły, król polski (od 1434 r.) i węgierski (od 1440 r.). Zginął pod Warną w bitwie z armią turecką w roku 1444.
w. 118-120 Kazimierz IV Jagiellończyk – syn Władysława Jagiełły, od 1440 r. wielki książę litewski, a od 1447 r. król Polski. W wyniku wojny trzynastoletniej (1454-1466) złamał potęgę Zakonu Krzyżackiego, przywracając Polsce dostęp do Bałtyku przez zajęcie Pomorza Gdańskiego i Warmii. W roku 1454 przekupieni żołnierze najemni, którzy bronili Malborka, wydali twierdzę armii Kazimierza. Zmarł w 1492 r.
w. 121-123 Jan I Olbracht – syn Kazimierza Jagiellończyka, król Polski w latach 1492-1501. W roku 1497 jego armia poniosła klęskę z siłami mołdwasko-turecko-węgierskimi podczas bitwy w lasach bukowińskich.
Fagus – (łac.) buk, tu: Bukowina (puszcza w Mołdawii).
w. 124-126 Aleksander Jagiellończyk – syn Kazimierza Jagiellończyka, król Polski w latach 1501-1506. Za jego panowania odpierano najazd Tatarów oraz prowadzono wojnę z Moskwą.
prawami – zapewne aluzja do uchwalonej w 1505 r. konstytucji Nihil novi, która otworzyła okres demokracji szlacheckiej.
w. 127-129 Zygmunt I Stary – syn Kazimierza Jagiellończyka, król Polski w latach 1506-1548, za jego panowania Polska przeżywała okres prosperity polityczno-gospodarczej. Z Turcją osmańską utrzymywał poprawne stosunki.
Getis – tak o Prusach Książęcych, zhołdowanych za Zygmunta Starego.
ojczyzna co go ojcem zwała – szyk przestawny: co go ojczyzna ojcem zwała.
Orda – trudno stwierdzić, czy autor ma na myśli Chanat Krymski, czy w ogóle ordy tatarskie, czy też nazywa tak armię turecką (zob. wers łaciński).
w. 130-132 Zygmunt II August – syn Zygmunta Starego, panował w latach 1548-1572. Władca prowadził politykę pokojową.
bezpieczne granice sąsiad ukojonych – sens: niezagrożone granice przez nastawionych przyjaźnie przyjaciół.
w. 133-135 Henryk III Walezy – syn króla francuskiego Henryka II z dynastii Walezjuszy, obrany w wolnej elekcji na króla Polski (1573-1574). Po śmierci swego brata uciekł do Francji, by objąć po nim tron królewski.
w. 136-138 Stefan Batory – książę siedmiogrodzki, wybrany na króla podczas elekcji w 1575 r. Przez dziesięć lat swego panowania toczył zwycięskie wojny z Moskwą o Inflanty, planował kampanię antyturecką.
i z potęgą drżały – tj. reagowały ze strachem, mimo że miały potężne armie.
w. 139-141 Zygmunt III Waza – syn króla Szwecji Jana III i polskiej królewny, Katarzyny Jagiellonki. Obrany na króla Polski w roku 1587, panował do roku 1632.
*Wersja drukowana (z pełnym opracowaniem): Roman Krzywy, "Reges et principes Regni Poloniae" Adriana Kochana Wolskiego jako przykład wierszowanego katalogu władców, "Acta Sueco-Polonica" nr 10/11 (2001-2002), Uppsala 2003, s. 95-119.